انواع شیرخشک

به گواهی همه انجمن های علمی و پزشکی دنیا، شیرمادر بهترین تغذیه برای هر شیرخوار است. تنها در موارد نادری نظیر بعضی بیماری ها مثل ایدز ممکن است پزشک معالج شیر مادر را کنار گذاشته و شیرخشک را تجویز کند.

با این وجود، در موارد بسیاری و علی رغم تلاش مادر برای شیردادن به فرزند خود، این مهم مقدور نمی شود و یا به دستور پزشک، مادر از شیرخشک کمکی برای نوزاد خود استفاده می کند. بهمین جهت افزایش اطلاعات عمومی نسبت به انواع شیرخشک ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. نکته حائز اهمیت برای اطرافیان مادر این است که هرگز نباید مادری که تلاش کرده ولی به هردلیل در شیردهی ناموفق بوده را مورد عتاب و سرزنش قرار دهند. با پیشرفت تکنولوژی، شیرخشک های بازار تلاش می کنند به شیر مادر نزدیک تر شوند و مادر نیز می تواند تماس پوستی و برقراری رابطه عاطفی که به واسطه شیردهی میسر بود را به شکل های دیگر با نوزاد خود برقرار کند.

انواع شیرخشک:

بطور کلی و بر اساس تقسیم بندی جهانی شیرخشک ها به دو دسته معمولی (رگولار) و رژیمی تقسیم می شوند. شیرخشک رگولار برای شیرخواران سالمی که از شیرمادر محروم هستند مورد استفاده قرار می گیرد. نوزادان و شیرخوارانی که دچار بعضی مشکلات نظیر آلرژی، اسهال حاد یا دردهای شکمی شدید هستند ممکن است نیاز به شیرخشک رژیمی پیدا کنند. از سوی دیگر، والدین نوزادان نارس نیز بهتر است با مشورت پزشک، شیرخشک مخصوص نوزاد نارس را برای تغذیه شیرخوار مورد استفاده قرار دهند.

شیرخشک رگولار

خوشبختانه در کشور، انواع شیرخشک رگولار برای نوزادان و شیرخواران محروم از شیرمادر وجود دارد. به لحاظ کیفیت تولید، تکنولوژی موجود در کشور کاملا با تکنولوژی های جهانی برابری می کند چراکه تولید انواع شیرخشک تحت نظارت دقیق وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروی کشور است و بدلیل اهمیت این گروه سنی، استانداردهای بسیار سخت گیرانه ای برای تولید اعمال می گردد. درنتیجه، بطور کلی استفاده از شیرخشک های خارجی که متاسفانه بصورت قاچاق وارد کشور می شود توصیه نمی گردد زیرا به زحمت می توان از شرایط انتقال به کشور یا نگهداری آنها اطمینان حاصل کرد.

شیرخشک های رگولار موجود در بازار ایران شامل آپتامیل، ببلاک، نان، بیومیل، سوپرامیل، گیگوز و تروویتال است. اخیراً شرکت فرانسوی دنون، شیرخشک آپتامیل پرونوترا را با تکنولوژی جدیدتر اروپایی در ایران تولید می کند. در حال حاضر، بیشترین شیرخشکی که در اتحادیه اروپا و کشور انگلستان استفاده می شود آپتامیل پرونوترا است.

خصوصیات شیرخشک رگولار:

بطور کلی ماده اصلی جهت تولید شیرخشک رگولار در تمام دنیا شیر گاو است به این دلیل که به مقدار بسیار زیاد تولید شده به تولیدکنندگان امکان استفاده صنعتی در مقادیر بالا را می دهد.

شیرخشک بر پایه یز نیز در بعضی کشورها وجود دارد ولی بطور کلی در آنالیز شیر چهارپایان تفاوت چشمگیر وجود ندارد. به عبارت دیگر، این طور نیست که شیر گوسفند یا بز برشیر گاو برتری داشته باشد.

کربوهیدرات موجود در همه شیرخشک های رگولار “لاکتوز” یا همان قند شیر است. پروتئین آن، پروتئین شیرگاو ولی چربی همه آنها، چربی های گیاهی است چراکه چربی های اشباع شده موجود در شیرگاو برای نوزادان مناسب نیست.

مواد معدنی و ویتامین ها نیز به مقدار لازم جهت رشد و نمو نوزاد در شیرحشک های رگولار موجود است. با شروع تغذیه تکمیلی در حدود 6 ماهگی، شیرخشک برای نیازهای تغذیه ای شیرخوار کافی نبوده، به تدریج باید تغذیه تکمیلی شروع گردد.

شیرخشک های رژیمی:

شیرخشک ها رژیمی برای مصارف خاص یا مشکلات نوزاد مورد تجویز پزشک قرار می گیرد. به عنوان مثال، نوزاد نارس نیاز به کالری و پروتئین بیشتری نسبت به نوزاد با وزن زمان تولد طبیعی دارد و یا نوزاد دچار آلرژی ممکن است شیرخشک رگولار را تحمل نکند.

در اینجا مختصرا به ویژگی های شیرخشک های رژیمی می پردازیم

شیرخشک نوزاد نارس premature formula

شیرخشک های نوزاد نارس حاوی کالری، پروتئین و بعضی ریزمغذی ها با مقدار بالاتر نسبت به شیرخشک رگولار است. در نوزادان نارس یا نوزادان با وزن با تجویز پزشک یا پرستار معالج مورد استفاده قرار می گیرد. در حال حاضر شیرخشک های آپتامیل پره مچور، ببلاک پره مچور، بیومیل پره و پره نان در بازار ایران موجود است. آپتامیل پره مچور از آخرین تکنولوژی جهانی بهره مند است و درصورتی که شیرمادر مقدور نباشد گزینه مناسب تری است.

شیرخشک مخصوص شیرخواران نارس پس از ترخیص از بیمارستان PDF or Post Discharge Formula

بعضی نوزادان نارس یا نوزادان با وزن کم هنگام تولد نیاز به بستری بیمارستانی پس از تولد پیدا می کنند. پزشکان فوق تخصص نوزادان ممکن است در زمان بستری از شیرخشک نوزادان نارس و در زمان ترخیص از شیر خشک PDF استفاده کنند. به لحاظ ترکیبات، شیرخشک PDF شیرخشکی است که بین شیرخشک پره مچور و شیرخشک رگولار قرار می گیرد. به عبارت دیگر، در فاز تبدیل تغذیه نوزاد از شیرخشک پره مچور به عادی، می توان از این فورمولاسیون بینابینی استفاده کرد تا نوزاد بهتر بتواند تغییر را تحمل کند. در حال حاضر، شیرخشک های آپتامیل PDF و ببلاک PDF در بازار ایران موجود می باشند.

شیرخشک های پیشگیری از آلرژی یا HA

بعضی تحقیقات علمی نشان می دهند که استفاده از شیرخشک های با پروتئین شکسته شده ممکن است باعث جلوگیری از بروز آلرژی شود. هرچند تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است تا اثربخشی این نوع شیرخشک را ثابت کند، ولی بعضی متخصصین کودکان این نوع شیرخشک را برای پیشگیری احتمالی از آلرژی مورد استفاده قرار می دهند. درحال حاضر در کشور شیرخشک های آپتامیل HA، ببلاک HA و نان HA موجود می باشند.

شیرخشک مخصوص نوزادان دچار آلرژی (شیرخشک پپتی)

نوزادانی که وجود آلرژی غذایی در آنها ثابت شده باشد نیازمند نوع خاصی از شیرخشک هستند که پروتئین های آن بطور کامل شکسته باشد. این نوع شیرخشک اصطلاحاً پپتی نامیده می شود. برای این منظور، شرکت فرانسوی دنون شیرخشک آپتامیل پپتی را به ایران وارد می کند.

شیرخشک بر پایه سویا

متخصصین کودکان گاهاً برای کنترل آلرژی در نوزادانی که از آلرژی رنج می برند از شیرخشک برپایه سویا استفاده می کنند. در واقع در این نوع شیرخشک، بجای شیرگاو از سویا استفاده شده است که احتمال آلرژی به آن کمتر است. تنها شیرخشک بر پایه سویا موجود در کشور بیومیل سوی است. نکته مهم اینکه مثل سایر شیرخشک ها این شیرخشک نیز نباید بدون تجویز متخصص استفاده شود.

شیرخشک ضد ریفلاکس یا AR

دو نوع شیرخشک ببلاک AR و بیومیل AR برای کودکانی که از ریفلاکس شدید رنج می برند. ممکن است توسط متخصص کودکان و برای کنترل علائم ریفلاکس مورد استفاده قرار گیرد. شرکت تروویتال نیز اخیرا شیرخشک مشابهی تولید کرده است. نکته مهم در مورد نوزادنی که از ریفلاکس رنج می برند. این است که باید ریفلاکس طبیعی و فیزولوژیک که در بسیاری از نوزادن روی می دهد از ریفلاکسی که واقعا در نوزاد ایجاد بیماری کرده است تشخیص داده شود. چراکه ریفلاکس فیزیولوژیک نیازی به تغییر شیرخشک ندارد.

شیرخشک کامفورت

در بعضی نوزادنی که از دردهای شکمی رنج می برند، ممکن است پزشک متخصص کودکان از شیرخشک کامفورت استفاده کند. (کامفورت: به معنی راحتی). شیرخشک کامفورت دارای پروتئین شکسته شده، ترکیب چربی با قابلیت هضم بهتر و فیبرهای پره بیوتیک می باشد. نکته بسیار مهم این است که علت دردهای شکمی و مشکلات گوارشی نوزاد حتما باید به درستی تشخیص داده شود. وگرنه استفاده از این شیرخشک سودی برای نوزاد نخواهد داشت. در حال حاضر تنها شیرخشک کامفورت موجود در بازار ایران، ببلاک کامفورت است.

به طور خلاصه بر موارد مهم این نوشته تاکید می کنیم.

شیرمادر همواره به عنوان بهترین تغذیه شیرخوار شناخته می شود. با این وجود میلیون ها مادر در سراسر دنیا ممکن است علی رغم تلاش خود موفق به شیردهی نشوند. خوشبختانه در زمانه ای زندگی می کنیم که شیرخشک های مناسبی برای رشد و نمو کامل نوزاد در دسترس است. یکصد سال پیش چنین امکانی وجود نداشت و نوزادان با کمک دایه و یا با شیرچهارپایان تغذیه می شدند. اکنون به لطف تکنولوژی و پیشرفت صنعتی، جایگزین مناسبی برای شیرمادر وجود دارد. در نهایت مادران لازم است آگاهی های خود را افزایش داده. و با متخصصین امر برای شروع یا تعویض شیرخشک اقدام کنند.

منابع:

1. EFSA (European Food Safety Association) انجمن امنیت غذایی اروپا
2. ESPGHAN (European Society for Gastroenterology, Hepatology and Nutrition) انجمن فوق تخصصی طب گوارش، کبد و تغذیه اروپا
3. سازمان غذا و دارو کشور
4. با همکاری دکتر بهزاد حیدری، متخصص کودکان

انواع شیرخشک

مجله سلامت

پیج اینستاگرام سلامت مادران