ختنه نوزاد

خَتنه به بریدن همه یا بخشی از پیش‌پوست از آلت اشاره دارد. ختنه، عمل سرپایی کوچکی است که سابقه ۵ هزار ساله دارد. تاریخچه ختنه به مدت‌ها پیش و به مصر باستان برمی‌گردد.

مسلمانان به دلایل اسلامی و مذهبی فرزند خود را ختنه می‌کنند. اما بعضی از مذاهب و ادیان برای پیشگیری از برخی مشکلات پزشکی کودکان خود را ختنه می‌کنند.

ختنه كردن در مذاهب مختلف

ختنه كردن در مذاهب مختلف، گاها با این سوالات مواجه میشویم که ”فلسفه ختنه” چیست. و یا اینکه ”اگر ختنه نکنیم چه میشود”. و یا اینکه ”اگر ختنه لازم بود چرا خداوند خودش انسانها را ختنه شده نیافرید”. واقعیت این هست که قبل از متمدن شدن بشر و قبل از استفاده از لباس و زندگی در جنگل و غار، پوست ختنه گاه در حکم یک محافظ بود. که بافت آسیب پذیر سر آلت را از انواع خطرات محیطی محافظت میکرد. اما بعد از پیدایش تمدن و شهرنشینی و استفاده از لباس، بشر متوجه شد که این پوست نه تنها کاربرد سابق را ندارد بلکه باعث افزایش احتمال عفونت های ادراری و تناسلی هم میشود.

لذا در تمدنهای مختلف شروع به قطع این پوست کردند. که بر اساس مطالعات تاریخی تا این لحظه به نظر میرسد قدیمی ترین آنها تمدن مصر باستان بوده است. که با توجه به فواید آن بعدا در دین یهودیت به عنوان یک دستور دینی واجب لحاظ شد و در ادیان بعدی هم ادامه یافت.

در حال حاضر در برخي از اديان الهی ختنه كردن به عنوان قسمتي از فرايض ديني محسوب مي شود. يكي از اين اديان دين يهود است. حضرت موسی (ع) آيين ختنه كردن را از مصريان باستان آموخته و براي يهوديان مقرر كرده است. در تورات آمده است كه خداوند به ابراهيم مي‌گويد: (ختنه قسمتي از آيين من و نوعي تعهد بنده من به من است). در زمان حضرت موسی (ع) پسران بوسيله چاقوی مخصوصی از جنس سنگ ختنه مي شدند.

آیا ختنه اجباری است؟

ختنه كردن در برخی از مذاهب از جمله دين مسيحيت اجباري نيست. و بیشتردر بين پيروان دين اسلام و يهود رواج دارد. البته در روزهاي نخست ظهور دين مسيحيت نيز ختنه كردن قسمتي از آيين گرويدن به دين مسيح بوده است. ولي پس از مدتي براي افزايش پيروان دين مسيح در بين رومی ها و يونانی ها، پل مقدس، اجبار ختنه شدن را برمي دارد. در زمان معاصر ختنه كردن پيش از جنگ دوم جهاني به سرعت در بين مردان دنياي غرب رواج پيدا كرد. و به حدي گسترش يافت كه به صورت يك فرهنگ مردمي در آمد. اين فرهنگ در جوامع غربي آن‌قدر گسترده است كه به طور مثال در حدود ۸۰ درصد مردان آمريكا ختنه شده اند. و ختنه كردن، امروزه شايع‌ترين جراحي جهان محسوب مي شود.

البته در بعضی از باورهای دنیای معاصر ختنه نوعی خشونت برای کودک محسوب می شود!

ختنه كردن در دین اسلام

ختنه در دین اسلام نیز به ختنه کردن توصیه شده است بطوریکه انجام ختنه یکی از شرایط صحت اعمال حج میباشد.

دو دلیل کلی ختنه کردن پسران

1- به دلایل پزشکی

2- به دلایل مذهبی یا فرهنگی

فواید ختنه کردن چیست؟

• کودکانی که ختنه می شوند عفونت ادراری در آنها نسبت به کودکانی که ختنه نمی شوند 15 برابر کمتر است.
• ختنه ریسک ابتلا به سرطان آلت تناسلی در سنین بالا را بسیار کاهش می دهد.
• مهم تر از همه ختنه احتمال انتقال عفونت هایی که بعد از ازدواج ممکن است از طریق رابطه زناشویی ایجاد شود را کم می کند.
• ختنه خطر انتقال اچ‌آی‌وی هنگام رابطه جنسی را به میزان قابل توجهی (پنجاه تا شصت درصد) کاهش می‌دهد، به عبارت دیگر مردی که ختنه شده باشد در رابطه جنسی با زنی که اچ‌آی‌وی دارد کمتر در خطر آلودگی به ویروس است.
• ختنه خطر آلودگی به تبخال تناسلی (Herpes) را ۳۰ تا ۴۰ درصد و خطر آلوده شدن به گونه‌های خطرناک ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) را که با سرطان ربط دارد سی درصد کاهش می‌دهد.
• در زنانی که شریک جنسی‌ طولانی‌مدت مرد ‌شان ختنه شده باشد خطر سرطان گردن رحم پایین می‌آید.

عوارض ختنه

معمولا خونریزی و التهاب است و عوارض جانبی شدیدتر بی‌نهایت نادر هستند. احتمال ایجاد عوارض جانبی خفیف در نوزادان نیم درصد، در کودکان نه درصد و در بزرگسالان پنج درصد ذکر شده است.

زمان مناسب برای ختنه کردن

دوران شیرخوارگی، یعنی از بدو تولد تا ۱۲ ماهگی، معمولاً زمان خوبی برای ختنهٔ انتخابی کودکان پسر است، زیرا پوست ختنه‌گاهشان نازک‌تر است. اما در سن بالاتر، به ویژه بعد از سه سالگی می‌تواند از لحاظ روحی برای کودکان ما مناسب نباشد. زمان و سن انجام ختنهٔ یک کودک پسر، با توجه به نظر پزشک اطفال کودک شما بسیار متغیر است و هر پزشکی اغلب نظر خودش را در این رابطه دارد که شاید بهتر است به نظر پزشک آگاه کودک خودتان اعتماد کنید. از طرفی هم، اگر تصمیم به این کار دارید زیاد نگران نباشید، چون آلت تناسلی کودک پسرتان آن‌قدرها که به نظر می‌آید حساس نیست و ختنه هم آسیبی به او نمی‌رساند.

همچنین با توجه به اعتقادات مذهبی یا فرهنگی ممکن است انجام یا زمان آن متفاوت باشد. به عنوان مثال، در برخی مذهب‌ها ختنه زمانی انجام می‌شود که کودک هشت روزه باشد. در بعضی دیگر از جوامع، ختنه در دوران نوزادی یعنی چهار هفتهٔ اول تولد انجام می‌شود و در برخی دیگر وقتی کودک بزرگ‌تر شده است.

باتوجه به اینکه عفونت ادراری در کودکان زیر 6 ماه بیشتر است، توصیه می شود ختنه در سنین پایین انجام شود که البته نیاز به معاینه قبل از اقدام دارد چون در شرایطی لازم است که ختنه دیرتر هم انجام شود.

ختنه کردن معمولاً برای نوزادان زودرس نیز تا زمانی که به اندازهٔ کافی بهبود نیابند و از بیمارستان مرخص نشوند توصیه نمی‌شود. نوزادان زودرسی که خیلی زود ختنه می‌شوند، بیشتر در معرض خطر عوارضی مانند چسبندگی آلت تناسلی قرار دارند.

اما غیر از زمانی که پزشک کودک شما برای این عمل تأیید می‌کند، نکتهٔ مهم‌تری که باید به در نظر بگیرید این است که این عمل باید توسط پزشکان باتجربه و ماهر و متخصصان انجام شود، تا عوارض این عمل به کمترین میزان خود برسد.

انواع روش های ختنه نوزادان پسر

ختنه کردن به روش جراحی

دراین روش پزشک به وسیله تیغ جراحی پوست دور تا دور قسمت کلاهک آلت تناسلی بریده و بخیه می زند. این روش که به روش سنتی معروف است اشکالاتی نیز دارد که یکی از آنها شروع خونریزی پس از بریدن پوست این ناحیه است و تا وقتی با دستگاه آن را نسوزانند و یا آن را بخیه نکنند خون آن بند نمی آید. در این روش مدت زمان طولانی وقت لازم است تا زخم خوب شود.

گاهی نیز در زمان ختنه ممکن است با بی احتیاطی بخشی از سر آلت نیز بریده شود. در برخی موارد نیز پس از عمل ، چسبندگی اتفاق می افتد و سبب می شود که کودک در ادرارکردن دچار مشکل شود. در روش جراحی کودک نباید تا چند روز پوشک شود، زیرا پانسمان از بین می رود و تعویض آن برای کودک بسیار دردناک است. در این روش می توان بعد از یک هفته کودک را به حمام برد تا پانسمان خود به خود جدا شود. گاهی پزشک برای جلوگیری از عفونت، آنتی بیوتیک تجویز می کند.

ختنه کردن به روش حلقه

در این روش حلقه ای تنگ به دور آلت تناسلی نوزاد می اندازند و آن را خوب با نخ می بندند تا خون به قسمت بالایی نرسد وآن مانند بند ناف خشک شود و بیفتد. این روش نیز مانند روش جراحی اشکالاتی دارد که یکی از آنها خوب نبستن نخ دور حلقه است که در این صورت سبب می شود پوست کلاهک به خوبی جدا نشود. احتمال ابتلا به عفونت و التهاب آلت تناسلی در این روش زیاد است.

در روش حلقه ممکن است پوست به اندازه کافی برداشته نشود یا زیاد برداشته شود یا با جابه جا شدن حلقه در ادرار کودک فشار ایجاد شود.

اگر ختنه با حلقه پلاستی بل انجام شده باشد باید بعد از 5 تا 8 روز بیوفتد و اگر افتادن آن بیشتر از 8 روز به طول انجامد و یا تورم بیش از 8 روز کمتر نشود باید توسط متخصص اطفال حتما معاینه گردد. انجام این عمل فقط تا یک سالگی امکان پذیر است.

در عمل ختنه به روش حلقه گذاری، کودک بعد از عمل می تواند پوشک شود و حتی می توانند کودک را بعد از ادرار کردن زیر آب بگیرند، زیرا پانسمانی وجود ندارد.

ختنه کردن با لیزر

در این روش، بافت زیر پوست مجرای آلت تناسلی را با لیزر می سوزانند اما نسبت به روش های گفته شده کمتر انجام می شود.

ختنه کردن با دستگاه کلیپس نقره ای

مدرن ترین روش ختنه با استفاده از دستگاه جدیدی به نام کلیپس نقره ای است که تا قبل از این مورد استفاده نبوده است. در این روش، پوست دور کلاهک آلت تناسلی با دستگاه برداشته می شود و نیازی به حلقه و یا بخیه نیست، بلکه پانسمان کوچکی انجام می شود. این دستگاه، بدون خونریزی و بدون بخیه کودکان را ختنه می کند.

نکاتی برای مراقبت بعد از ختنۀ نوزاد

مراقبت‌های بعد از ختنه نسبتاً ساده است که تا زمان بهبود آلت تناسلی ختنه‌شده‌ که حدود هفت تا ۱۰ روز طول می‌کشد، لازم است نکات زیر را رعایت کنید:

1- ناحیۀ ختنه‌شده را تمیز نگه دارید:

این مهم‌ترین مراقبت پس از ختنه است. در هر بار تعویض پوشک، هر ذرۀ مدفوعی را که می‌بینید با ملایمت پاک کنید. از صابونی ملایم و بی‌بو برای پوست نوزاد و آب گرم استفاده کنید. از دستمال مرطوب استفاده نکنید. اجازه دهید که آن ناحیه خودبه‌خود خشک شود تا از التهاب جلوگیری شود. تا زمانی که آلت تناسلی بهبود می‌یابد. و ریشۀ بند ناف نیز می‌افتد تنها از روش شست‌وشو با یک لیف یا حولۀ نرم برای بدن نوزاد استفاده کنید. و از خیس کردن این ناحیه در حمام خودداری کنید. هرچند، بدیهی است که در حین ادرار کردن مرطوب خواهد شد. اما تا زمانی که پوشک او را به موقع تعویض می‌کنید. این موضوع مشکل‌ساز نیست.

2- از ناحیۀ ختنه‌شده محافظت کنید:

پس از جراحی ممکن است یک باند وازلینی روی آلت نوزاد قرار داده شود. که معمولاً با اولین ادرار نوزاد می‌افتد. متخصصان اطفال نظرات متفاوتی در مورد لزوم ادامۀ استفاده از پانسمان برای آلت تناسلی در حال بهبود دارند. بنابراین نظر پزشک کودک خود را بپرسید. اگر توصیه شده است که به پانسمان ادامه دهید. به احتمال زیاد به شما گفته می‌شود. که قبل از پیچیدن یک گاز استریل کوچک دور محل یا قرار دادن یک باند روی آن، کمی وازلین روی سر آلت تناسلی بمالید. تا پانسمان به پوست نچسبد. اگر پزشک شما معتقد به استفاده از پانسمان نیست. ممکن است به شما گفته ‌شود. که برای روز اول یا بعد از آن نیز بعد از هر تعویض پوشک، کمی وازلین یا پماد آنتی‌بیوتیک به آن ناحیه بزنید. فقط برای اینکه مانع از ساییده شدن پوشک به آلت تناسلی شود.

وقتی ناحیۀ ختنه به طور کامل بهبود پیدا ‌کرد. شما همچنان به تمیز نگه داشتن آلت تناسلی و پاک کردن هر گونه مدفوع روی آن ادامه دهید. گاهی نیز کمی از پوست ختنه‌گاه باقی می‌ماند. اگر این مورد برای کودک شما پیش آمده است. در زمان حمام کردن، پوست را با ملایمت بکشید و زیر آن را تمیزنگه دارید.

موارد نیازمند مراجعه به پزشک

اگر سر آلت تناسلی نوزاد کمی قرمز است، نگران نشوید. ترشحات زرد رنگ نیز کاملاً طبیعی است. و تنها به این معنی است که بدن در حال ارسال مایعات شفابخش به این ناحیه است. حتی دیدن یک لکۀ کوچک خون در پوشک نوزاد نیز طبیعی است. اما اگر کودک شما هر یک از علائم زیر را دارد، فوراً به پزشک کودک اطلاع دهید. این علائم می‌تواند به معنای عفونت یا مشکلات دیگری باشد:

• تب کردن کودک
• ورم شدید آلت و بیضه
• مشکل در ادرار کردن
• ادرار نکردن نوزاد حداکثر ۲۴ ساعت پس از ختنه
• زخم‌های پوسته‌پوسته و ترشح‌کننده
• قرمزی ناحیۀ ختنه بیشتر از پنج روز
• ادامۀ ترشحات زرد رنگ بیشتر از یک هفته
• خونریزی مداوم محل ختنه
• تغییر رنگ و تیره شدن نوک آلت
• خون‌مردگی وسیع آلت و بیضه
• افتادن حلقه در کمتر از سه روز یا نیفتادن حلقه تا ۱۰ روز پس از ختنه

غیر از این موارد نیز اگر هر علامتی را مشاهده کردید. که به نظرتان غیرطبیعی می‌آمد. لازم است به پزشک کودکتان اطلاع دهید تا هم نگران نمانید و هم مشکلی برای کودک پیش نیاید.

خاطر نشان می شود که جوامعی هم وجود دارد که  ختنه را نوعی خشونت قلمداد می کنند.

نکته بسیار مهم:

زمان مناسب ختنه است که همراه با چند تغییر در کودک رخ ندهد مانند همزمانی واکسیناسیون و ختنه یا همزمانی بدنیا امدن نوزاد و ختنه ..

فیروزه روستا/ کارشناس ارشد مامایی/ مدیر مرکز سلامت مادران

ختنه نوزاد

مجله سلامت

پیج اینستاگرام سلامت مادران